Wywiad środowiskowy w sprawie karnej

Wywiad środowiskowy w sprawie karnej

 

W postępowaniu karnym sąd przed wydaniem wyroku musi zbadać wiele różnych kwestii. Nie tylko to, czy oskarżony popełnił przestępstwo lub jaka jest wiarygodność przesłuchiwanych w sprawie świadków. Skład orzekający zawsze musi wziąć pod uwagę właściwości i warunki osobiste sprawcy oraz jego sposób życia przed popełnieniem przestępstwa. Innymi słowy, w każdej sprawie karnej należy zweryfikować, jakie cechy posiada sprawca oraz jak żył, zanim znalazł się w sądzie. Osoby postawione w stan oskarżenia często o tym zapominają – wykazywanie tego rodzaju okoliczności może zapewnić im łagodniejszy wyrok. A dobrym sposobem na ich dowodzenie jest wywiad środowiskowy.

 

Kiedy przeprowadza się wywiad środowiskowy?

 

Zgodnie z art. 214 Kodeksu postępowania karnego (dalej: k.p.k.) sąd lub prokurator zarządzają wywiad środowiskowy w razie potrzeby. W szczególności jest to wskazane, gdy organ prowadzący postępowanie musi zdobyć dane co do właściwości i warunków osobistych oskarżonego oraz jego dotychczasowego sposobu życia.

Innymi słowy, nie dzieje się to automatycznie. Z mojego doświadczenia wynika, że wywiady przeprowadza się stosunkowo rzadko, a szkoda. Są one bowiem znakomitym orężem w walce o łagodną (lub ostrą) karę.

Prawo przewiduje dwie sytuacje, w który przeprowadzenie wywiadu środowiskowego jest obowiązkowe. Ma to miejsce wtedy, gdy:

·      ktoś został oskarżony o zbrodnię;

·      oskarżony w chwili czynu nie ukończył 21 lat, a dodatkowo zarzucono mu popełnienie umyślnego przestępstwa przeciwko życiu.

 

Podmioty przeprowadzające wywiad

 

Prawo przewiduje kilka grup podmiotów, które mogą przeprowadzić wywiad środowiskowy. Generalna zasada jest taka, że powinien to zrobić kurator sądowy. Przepisy wskazują trzy rodzaje kuratorów – zawodowego, społecznego i wojskowego (dla żołnierzy). Inny podmiot tylko wtedy może przeprowadzić wywiad, gdy przewidują to odrębne regulacje.

W wyjątkowych przypadkach, zwłaszcza wtedy, gdy przeprowadzenie wywiadu może stanowić zagrożenie dla kuratora, może go zastąpić Policja. Policjanci mają także obowiązek pomagać osobom, które wykonują takie czynności.

Do osób przeprowadzających wywiad stosuje się przepisy o wyłączeniu sędziego. Oznacza to, że kurator nie może być w swoich działaniach stronniczy.

 

Miejsce wywiadu

 

Rozporządzenie wydane na podstawie przepisów procesowych wskazuje, że wywiad przeprowadzany jest w miejscu zamieszkania, pobytu, pracy oraz nauki oskarżonego. Czynności w zakresie wywiadu przeprowadzane są od 6:00 do 22:00.

Podczas zbierania danych kurator może pozyskiwać je od rodziny i sąsiadów, przełożonych, nauczycieli lub wychowawców. Gdy inne osoby lub instytucje posiadają przydatną wiedzę, kurator może skontaktować się także z nimi.

 

Jakie dane zbiera przeprowadzający wywiad?

 

Przepisy dość precyzyjnie wskazują, o co kurator powinien pytać i jakich informacji szukać. Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Sprawiedliwości wywiad powinien obejmować informacje o:

·      zachowaniu oskarżonego;

·      warunkach, w jakich oskarżony żyje;

·      sytuacji materialnej i rodzinnej oskarżonego;

·      sposobie spędzania wolnego czasu przez oskarżonego;

·      przebiegu i oceny pracy lub nauki oskarżonego;

·      kontaktach oskarżonego ze środowiskami patologicznymi;

·      stanie zdrowia oskarżonego.

Jeśli zebrane dane są nieprecyzyjne lub czegoś w nich brakuje, organ zarządzający wywiad może zobowiązać do jego uzupełnienia.

 

Jak wygląda wywiad środowiskowy?

 

Wywiad nie może mieć dowolnej formy – musi zostać przygotowany na specjalnym formularzu przygotowanym przez Ministra Sprawiedliwości. Zgodnie z art. 214 § 4 k.p.k., wywiad powinien zawierać przede wszystkim:

·      imiona i nazwiska przeprowadzającego oraz oskarżonego;

·      zwięzły opis życia oskarżonego oraz jego sytuacji majątkowej;

·      informacje o stanie zdrowia oskarżonego, w tym o uzależnieniach;

·      własne spostrzeżenia i wnioski osoby przeprowadzającej wywiad.

Przygotowany na wzorze dokument sąd włącza do akt sprawy i następnie przeprowadza z niego dowód.

 

Po co przeprowadzać wywiad?

 

Dzięki wywiadowi środowiskowemu sąd ma pełniejszą wiedzę na temat tego, jakim człowiekiem jest oskarżony. W związku z tym można to wykorzystać na dwa sposoby.

Jeśli jesteś oskarżonym w sprawie, pozytywny wywiad środowiskowy jest szansą na łagodniejszy wyrok. W sytuacjach, gdy jedynymi dowodami są zeznania świadków, dobra opinia może przechylić szanse na twoją korzyść. Wywiad przydaje się zwłaszcza wtedy, gdy na szali leży kwestia warunkowego umorzenia postępowania.

Z podobnych względów powinieneś wnioskować o wywiad, jeśli jesteś pokrzywdzonym i wiesz, że oskarżony wywodzi się z patologicznego środowiska. Negatywna opinia przedstawiona w wywiadzie ułatwi walkę z niewiarygodnymi świadkami i może przyczynić się do tego, że oskarżony otrzyma surowszą karę.

Niezależnie od tego, po której stronie procesu jesteś, warto skorzystać w tej materii z pomocy prawnika. Sądy rzadko chcą przeprowadzać wywiady środowiskowe, jeśli nie mają takiego obowiązku. Dobry adwokat jest w stanie przekonać skład orzekający, że wywiad to dla sprawy konieczność.

 

Adwokat Maciej Sechman Kancelaria Adwokacka Katowice

Więcej o autorze powyższej publikacji dowiesz się na tej stronie. 

Profesjonalna pomoc prawna w sprawach cywilnych, karnych, rodzinnych i w zakresie szkód górniczych.