Wyłączenie sędziego na wniosek
Nikt nie lubi przychodzić do sądu w charakterze strony. Wiąże się to ze stresem i obawą o to, jak zostaniemy potraktowani. Gdy jednak już zajdzie taka konieczność, chcemy zostać potraktowani przede wszystkim uczciwie. Gwarancją sprawiedliwego rozpoznania naszej sprawy są niezawiśli i bezstronni sędziowie. Co jednak w sytuacji, gdy rozstrzygający nasz spór sędzia w naszej ocenie nie jest do końca bezstronny? Gdy zachowuje się w sposób podważający zaufanie do jego niezależności? Wtedy zastosowanie znajduje wyłączenie sędziego na wniosek strony lub jej pełnomocnika.
Wyłączenie sędziego na wniosek i z mocy ustawy
Postępowanie cywilne rozróżnia dwa podstawowe tryby wyłączania sędziego ze sprawy sądowej. Po pierwsze, może nastąpić to z mocy ustawy. Chodzi tutaj o takie sytuacje, gdy wystąpienie pewnych okoliczności automatycznie powoduje wyłączenie danej osoby od orzekania. Przykładowo, sędzią w danej sprawie nie może być krewny jednej ze stron albo osoba, która wcześniej występowała w sprawie jako pełnomocnik. Szczegółowy katalog podstaw wyłączenia z mocy ustawy znajduje się w art. 48 Kodeksu postępowania cywilnego (dalej: k.p.c.).
Nieco inaczej wygląda wyłączenie sędziego na wniosek. Zgodnie z art. 49 § 1 k.p.c. sąd wyłącza sędziego na jego żądanie lub na wniosek strony, jeżeli istnieje okoliczność tego rodzaju, że mogłaby wywołać uzasadnioną wątpliwość co do bezstronności sędziego w danej sprawie. Innymi słowy chodzi tutaj o takie zachowania sędziego, które w sposób jednoznaczny świadczą o jego stronniczości w danej sprawie.
Przesłanki wyłączenia sędziego na wniosek
Użycie określenia „okoliczności mogących wywołać uzasadnioną wątpliwość co do bezstronności” oznacza, że ustawodawca nie chciał zamykać katalogu przesłanek wyłączenia w twardych ramach. Trudno bowiem przewidzieć wszystkie mogące powstać sytuacje życiowe, które mogą mieć tutaj zastosowanie. Wśród takich okoliczności wymienia się osobistą przyjaźń ze stroną postępowania (a nie tylko formalną znajomość), obelżywe traktowanie uczestników procesu lub emocjonalny stosunek sędziego do określonego rodzaju spraw.
Doktryna prawnicza ma natomiast dość jasne poglądy dotyczące tego, co nie powoduje wyłączenia sędziego:
- – wyrażenie poglądu prawnego niekorzystnego dla strony;
- – prowadzenie procesu niezgodnie z wolą strony;
- – powzięcie przez sędziego wątpliwości co do podstaw ubezwłasnowolnienia strony;
- – merytoryczna odpowiedź sędziego na stawiane mu zarzuty;
Procedura wyłączenia sędziego na wniosek
Skuteczne wyłączenie sędziego wymaga nie tylko wystąpienia omówionych wyżej okoliczności. Należy także postępować zgodnie z ustaloną procedurą. Przede wszystkim wniosek o wyłączenie trzeba przygotować na piśmie lub zgłosić do protokołu w sądzie. Musi się w nim znaleźć nie tylko opis przyczyn wyłączenia, ale także ich uprawdopodobnienie. Przez brak odpowiedniego wypełnienia tego wymogu najczęściej oddalane są wnioski samodzielnie przygotowywane przez strony.
Do czasu rozstrzygnięcia naszego wniosku sędzia może podejmować czynności w sprawie. Nie może jednak zakończyć postępowania i wydać orzeczenia. O wyłączeniu sędziego orzeka sąd, w którym pełni on swoją funkcję.
Jeśli wniosek o wyłączenie sędziego oparto na jego decyzjach w sprawie dowodów lub na okolicznościach podnoszonych wcześniej, taki wniosek w ogóle nie będzie rozpoznany. Sąd pozostawia go w aktach sprawy i nie podejmuje w związku z nim żadnych dodatkowych czynności.
Składając wniosek o wyłączenie sędziego należy być bardzo ostrożnym. Jeśli wniosek taki nie zostanie uwzględniony, można zrazić do siebie cały skład orzekający. Dlatego ważne jest, by żądać wyłączenia sędziego tylko wtedy, gdy mamy naprawdę dobre podstawy. W ocenie takich okoliczności niezbędna jest pomoc adwokata.
Adwokat Maciej Sechman Kancelaria Adwokacka Katowice
Profesjonalna pomoc i doradztwo prawne.
Specjalista w sprawach dochodzenia odszkodowania z tytułu szkód górniczych, cywilnych, rodzinnych i karnych.
