Warunkowe umorzenie postępowania

Warunkowe umorzenie postępowania

 

Warunkowe umorzenie postępowania to jeden ze sposobów na zakończenie procesu karnego. Stanowi tzw. środek probacyjny, który polega na daniu oskarżonemu szansy na poprawienie swojego zachowania. Sąd postanawia nie wydawać wyroku stricte skazującego i kończy postępowanie karne jednocześnie wyznaczając wobec oskarżonego okres próby. Jeśli w tym okresie sprawca przestępstwa będzie przestrzegał prawa i nałożonych obowiązków, sprawa zostanie zamknięta bez wpisu do rejestru skazanych figurujących w Krajowym Rejestrze Karnym.

 

Warunkowe umorzenie postępowania – przesłanki

 

Zgodnie z art. 66 Kodeksu karnego (dalej: k.k.), sąd może zastosować warunkowe umorzenie postępowania. Zawsze będzie to zatem orzeczenie fakultatywne. Sąd może je wydać, jeśli:

1. wina i społeczna szkodliwość czynu oskarżonego nie są znaczne;
2. okoliczności popełnienia przestępstwa nie budzą wątpliwości;
3. postawa sprawcy, jego właściwości i warunki osobiste oraz dotychczasowy sposób życia uzasadniają przypuszczenie, że będzie on przestrzegał porządku prawnego, a zwłaszcza nie popełni więcej przestępstwa;
4. sprawca nie jest karany za przestępstwo umyślne;
5. przestępstwo, którego dotyczy sprawa, jest zagrożone maksymalnie 5 latami pozbawienia wolności.

Dwie ostatnie przesłanki mają charakter obiektywny, tj. z dokumentów wynika, czy zostały spełnione. W przypadku pozostałych sąd zawsze indywidualnie będzie dokonywał ich oceny. Istotna jest tutaj rola adwokata, którego głównym zadaniem powinno być przekonanie sądu, że przesłanki warunkowego umorzenia postępowania są spełnione.

Można tego dokonać przy pomocy szerokiej gamy źródeł dowodowych, np.:

1. dowody z dokumentów;
2. przesłuchania świadków;
3. nagrania audio i wideo;
4. wydruki z rozmów i SMS-ów;
5. w wyjątkowych sytuacjach – opinie biegłych.

Kluczowa jest w tym przypadku umiejętność zaprezentowania odpowiednich dowodów a nadto w sposób, który przekona sąd o prezentowanych racjach i podnoszonych argumentach. 

 

Okres próby w przypadku warunkowego umorzenia postępowania karnego 

 

Warunkowe umorzenie postępowania karnego orzekane jest na określony czas, nazywany tak zwanym okresem próby. Zgodnie z art. 67 § 1 Kodeksu karnego wynosi on od 1 roku do 3 lat i biegnie od uprawomocnienia się orzeczenia. Takie rozwiązanie z jednej strony ma działać na sprawcę wychowawczo, a z drugiej – weryfikować poprawność jego zachowania. W okresie próby sąd sprawdza, czy oskarżony przestrzega porządku prawnego. Sąd zawsze musi dokładnie wskazać, jaki okres próby wyznacza. Początek okresu próby biegnie od uprawomocnienia się wyroku sądu I instancji, czyli od następnego dnia po:

1. upływie terminu złożenia wniosku o uzasadnienie wyroku;
2. upływie terminu na złożenie apelacji, jeśli wniesiono o uzasadnienie;
3. wydaniu wyroku przez sąd odwoławczy.

 

Obowiązki oskarżonego w okresie próby 

 

Sąd w okresie próby może oddać sprawcę pod dozór:

• osoby godnej zaufania;
• stowarzyszenia;
• kuratora;
• instytucji albo organizacji społecznej, do której działalności należy troska o wychowanie, zapobieganie demoralizacji lub pomoc skazanym;

W ramach dozoru powyższe podmioty pomagają sprawcy w resocjalizacji. Chodzi tutaj więc zarówno o wychowanie, jak i zapobieganie popełnieniu przestępstwa w przyszłości. Główną rolę w systemie dozoru sprawują kuratorzy sądowi, którzy najczęściej dostają to zadanie.

Dodatkowo umarzając warunkowo postępowanie sąd obowiązkowo nakłada na sprawcę obowiązek naprawienia szkody w całości lub w części, a jeśli to możliwe – także obowiązek zadośćuczynienia albo nawiązkę. Fakultatywnie sąd może nałożyć na sprawcę obowiązki w następującej postaci: 

• informowania sądu lub kuratora o przebiegu okresu próby;
• przeproszenia pokrzywdzonego;
• wykonywania ciążącego na nim obowiązku łożenia na utrzymanie innej osoby;
• powstrzymania się od nadużywania alkoholu lub używania innych środków odurzających;
• poddania się terapii uzależnień;
• poddania się terapii, w szczególności psychoterapii lub psychoedukacji;
• uczestnictwa w oddziaływaniach korekcyjno-edukacyjnych;
• powstrzymania się od kontaktowania się z pokrzywdzonym lub innymi osobami w
• określony sposób lub zbliżania się do pokrzywdzonego lub innych osób;
• opuszczenia lokalu zajmowanego wspólnie z pokrzywdzonym;
• zapłaty świadczenia pieniężnego na rzecz Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej;
• zakazu prowadzenia pojazdów do 2 lat.

 

Kiedy odwołuje się warunkowe umorzenie postępowania

 

Jak już wspomniałem we wcześniejszej części tego artykułu, warunkowe umorzenie postępowania polega na wyznaczeniu sprawcy czynu zabronionego okresu próby. Może się jednak zdarzyć, że w tym okresie sprawca naruszy porządek prawny. W takim przypadku sąd musi rozważyć podjęcie postępowania warunkowo umorzonego.

Zgodnie z art. 68 § 2 k.k. sąd może podjąć postępowanie, jeśli sprawca w okresie próby:

1. rażąco narusza porządek prawny, w szczególności gdy popełnił inne przestępstwo niż przestępstwo umyślne;
2. uchyla się od dozoru, wykonania nałożonego obowiązku lub orzeczonego środka karnego, środka kompensacyjnego lub przepadku;
3. nie wykonuje zawartej z pokrzywdzonym ugody.

Powyższe sytuacje uprawniają sąd do odwołania warunkowego umorzenia, ale sąd nie musi tak zdecydować. Jest to zatem podjęcie fakultatywne.

Jednocześnie przepisy przewidują sytuacje, gdy sąd ma obowiązek podjąć postępowanie. Ma to miejsce wtedy, gdy okoliczności fakultatywnego podjęcia opisane wyżej zaistnieją po udzieleniu sprawcy pisemnego upomnienia przez sądowego kuratora zawodowego, chyba że przemawiają przeciwko podjęciu szczególne względy, bądź sprawca w okresie próby popełnił przestępstwo umyślne, za które został prawomocnie skazany.

Wreszcie zgodnie z art. 68 § 3 k.k. sąd może podjąć postępowanie karne, jeżeli sprawca po wydaniu orzeczenia o warunkowym umorzeniu postępowania, lecz przed jego uprawomocnieniem się, rażąco narusza porządek prawny, a w szczególności gdy w tym czasie popełnił przestępstwo.

Warunkowo umorzonego postępowania nie można podjąć później niż w ciągu 6 miesięcy od zakończenia okresu próby, nawet jeśli w tym czasie wystąpiły przesłanki podjęcia.

 

Tryb orzekania o warunkowym umorzeniu postępowania 

 

Istnieją dwa tryby orzekania przez sąd o warunkowym umorzeniu postępowania karnego. 

Po pierwsze, zgodnie z art. 336 Kodeksu postępowania karnego (dalej: k.p.k.) prokurator może skierować do sądu wniosek o warunkowe umorzenie postępowania zamiast aktu oskarżenia. Do wniosku stosuje się odpowiednio przepisy o akcie oskarżenia. Prokurator sam może zaproponować okres próby, obowiązki oraz zakres dozoru, ale decydować zawsze będzie o tym sąd. Sąd rozpoznaje wniosek na posiedzeniu, w którym ma prawo wziąć udział prokurator, oskarżony, obrońca i pokrzywdzony. Warunkowemu umorzeniu może sprzeciwić się oskarżony i jego obrońca, ale nie pokrzywdzony.

Oprócz tego sąd może warunkowo umorzyć postępowanie po zakończeniu tradycyjnej rozprawy. Ten tryb stosowany jest częściej, ponieważ prokuratura rzadko występuje z opisanym wyżej wnioskiem. W trakcie rozprawy oskarżony i jego obrońca mają także większą szansę przekonać sąd o spełnieniu przesłanek do warunkowego umorzenia.

 

Brak wiedzy sądu o karalności oskarżonego a możliwość warunkowego umorzenia postępowania

 

Jeżeli chodzi o brak wiedzy sądu o karalności oskarżonego a możliwość warunkowego umorzenia postępowania to warto zwrócić uwagę na treść wyroku Sądu Najwyższego – Izba Karna z dnia 26 lipca 2023 r., wydany w sprawie sądowej o sygnaturze akt: V KK 111/23, który stanowi, iż: Okoliczność czy sąd orzekający dysponował aktualnymi danymi o karalności oskarżonego, a nawet obiektywnie mógł takimi danymi dysponować, dla możliwości zastosowania warunkowego umorzenia postępowania nie ma żadnego znaczenia. Wymóg niekaralności za przestępstwo ma bowiem charakter bezwzględny, a karalność taka wyklucza możliwość orzeczenia o takim umorzeniu Wskazać zatem należy, że wcześniejsza karalność za przestępstwo umyślne stanowi przeszkodę w zakresie możliwości skorzystania z dobrodziejstwa warunkowego umorzenia postępowania karnego, co jednoznacznie wynika z art. 66 § 1 KK.

 

Skutki warunkowego umorzenia postępowania karnego 

 

Warunkowe umorzenie postępowania jest korzystne dla oskarżonego z kilku powodów:

1. postępowanie jest umarzane, a zatem oskarżony nie będzie musiał wykonać kary grzywny, ograniczenia wolności lub pozbawienia wolności;
2. brak wyroku skazującego oznacza, że oskarżony jest osobą niekaraną, bez wpisu do Krajowego Rejestru Karnego;
3. nieprawomocne warunkowe umorzenie obliguje sąd do zwolnienia oskarżonego z tymczasowego aresztu.

Jak widać, korzyści dla oskarżonego płynące z warunkowego umorzenia postępowania karnego są znaczne. W wielu drobnych sprawach karnych, a nawet tych o średniej społecznej szkodliwości, możliwa jest walka o warunkowe umorzenie postępowania. Trzeba to jednak zrobić odpowiednio wcześnie oraz w umiejętny, przemyślany sposób. Dlatego warto postarać się w tym zakresie o pomoc doświadczonego adwokata.

 

Adwokat Maciej Sechman Kancelaria Adwokacka Katowice

Więcej o autorze powyższej publikacji dowiesz się na tej stronie. 

Profesjonalna pomoc prawna w sprawach cywilnych, karnych, rodzinnych i w zakresie szkód górniczych.