Wada oświadczenia woli
Znakomita większość stosunków cywilnych opiera się na tzw. oświadczeniach woli. Obciążenie nieruchomości służebnością, zawarcie umowy czy zwolnienie kogoś z długu wymagają wyrażenia swojej woli w sposób wolny od przymusu. Zdarza się jednak, że osoba składająca o świadczenie nie robi tego świadomie i dobrowolnie. W obrocie prawnym pojawia się wtedy wada oświadczenia woli, którą można w odpowiednim trybie usunąć.
Brak świadomości jako wada oświadczenia woli
Podstawową cechą oświadczenia woli jest to, że zostało złożone świadomie. W związku z tym oświadczenie będzie nieważne, jeśli złoży je osoba, która znajdowała się w stanie wyłączającym świadome podejmowanie decyzji. Kodeks cywilny jako przykłady takiej sytuacji podaje chorobę psychiczną, niedorozwój umysłowy albo inne, nawet przemijające zaburzenia psychiczne.
Co więcej, także brak swobody w podejmowaniu decyzji stanowi wadę oświadczenia woli. Ta sytuacja także ma swoje podłoże w zaburzeniach psychicznych i sprowadza się do tego, że dana osoba co prawda rozumie swoje zachowanie, ale z uwagi np. na chorobę psychiczną nie może nim pokierować.
Pozorność oświadczenia woli
Kolejna kategoria nieważnych oświadczeń woli to oświadczenia pozorne. Zgodnie z ustawową definicją oświadczenie pozorne to takie, które zostało złożone drugiej stronie w sposób świadomie sprzeczny z rzeczywistą postacią stosunku cywilnoprawnego. Oświadczenie pozorne to np. fikcyjna umowa zlecenia, której jedynym celem jest wygenerowanie faktury użytej do oszustwa podatkowego.
Jeżeli pozorne oświadczenie woli ma ukryć inną czynność prawną, ważność oświadczenia oceniamy według ważności tej czynności.
Jeśli na podstawie pozornego oświadczenia woli dokonano odpłatnej czynności prawnej, dzięki której osoba trzecia nabyła prawo albo została zwolniona z długu, w tym zakresie oświadczenie jest ważne. Wyjątek stanowi tutaj sytuacja, gdy osoba trzecia działa w złej wierze.
Błąd jako wada oświadczenia woli
Nieco inny charakter niż brak świadomości i pozorność ma błąd. Samo wystąpienie błędu nie pozbawia jeszcze czynności prawnej mocy. Osoba znajdująca się pod wpływem błędu może jednak uchylić się od skutków prawnych swojego oświadczenia, jeśli błąd uzasadnia przypuszczenie, że gdyby nie on, dana osoba nie złożyłaby oświadczenia o konkretnej treści.
Jeśli oświadczenie zostało złożone innej osobie, uchylenie się na podstawie błędu możliwe jest tylko wtedy, gdy ta osoba:
· wywołała błąd;
· wiedziała o błędzie lub
· mogła z łatwością błąd zauważyć.
Powyższe ograniczenie nie dotyczy czynności nieodpłatnych.
Jeśli błąd wywołało podstępne działanie innej osoby, uchylenie się od skutków oświadczenia jest prostsze. Błąd nie musi być istotny i nie musi dotyczyć treści czynności prawnej.
Groźba
Katalog wad oświadczenia woli zamyka groźba. Zgodnie z art. 87 k.c. składający oświadczenie może uchylić się od jego skutków, jeśli złożył je pod wpływem groźby bezprawnej. Warunkiem jest tutaj stwierdzenie, że składający mógł obawiać się poważnego niebezpieczeństwa osobistego lub majątkowego skierowanego wobec niego albo innej osoby.
Uchylenie się od skutków wadliwego oświadczenia
Jeśli oświadczenie woli jest nieważne z mocy ustawy, w takiej sytuacji nie trzeba podejmować żadnych dodatkowych kroków. Wystarczy udowodnić przyczyny nieważności, gdyby ktoś na podstawie tego oświadczenia dochodził od nas jakichś roszczeń.
W przypadku błędu lub groźby, uchylenie się od skutków oświadczenia polega na złożeniu nowego oświadczenia drugiej osobie na piśmie. Mamy na to rok od wykrycia błędu lub od chwili, gdy ustał stał zagrożenia.
Adwokat Maciej Sechman Kancelaria Adwokacka Katowice
Więcej o autorze powyższej publikacji dowiesz się na tej stronie.
Profesjonalna pomoc prawna w sprawach cywilnych, karnych, rodzinnych i w zakresie szkód górniczych.
