Czy jest możliwe uchylenie obowiązku alimentacyjnego z datą wsteczną?
Odpowiedź na powyższe pytanie jest stosunkowo prosta – TAK, jest to jak najbardziej możliwe, ale o ile są ku temu odpowiednie przesłanki ustawowe a wynikające z Kodeksu Rodzinnego i Opiekuńczego, o czym szczegółowo mowa poniżej.
Kiedy ustaje obowiązek alimentacyjny rodziców wobec dziecka?
Co do zasady rodzice mają obowiązek płacić alimenty na rzecz dziecka, dopóki nie stanie się ono samodzielne i obowiązek ten trwa do ukończenia przez dziecko 18. roku życia. Rodzice mogą uchylić się od świadczeń alimentacyjnych względem dziecka pełnoletniego, jeżeli są one połączone z nadmiernym dla nich uszczerbkiem lub jeżeli dziecko nie dokłada starań w celu uzyskania możności samodzielnego utrzymania się czyli nie pracuję albo nie uczy się, po osiągnięciu pełnoletniości. Nie oznacza to zatem, że wraz z osiągnięciem przez dziecko pełnoletności, rodzic jest z automatu (z mocy samego prawa) zwolniony z obowiązku alimentacyjnego. Jeżeli bowiem dziecko ma np. 21 lat i studiuje rodzic nadal ma obowiązek płacenia alimentów. W praktyce ukształtowała się zasada, iż najpóźniej obowiązek alimentacyjny utrzymywany jest do czasu kiedy pełnoletnie dziecko nie ukończy kształcenia wyższego, jednakże zazwyczaj niż dłużej do 24. – 25. roku życia.
Co należy zrobić aby uchylić obowiązek alimentacyjny?
Trzeba złożyć pozew o ustalenie nieistnienia obowiązku alimentacyjnego.
Po stronie powodowej występować będzie zobowiązany do świadczenia obowiązku alimentacyjnego a po stronie pozwanej uprawniony do pobierania tego świadczenia. Zgodnie z treścią art. 32 k.p.c. Powództwo o roszczenie alimentacyjne oraz o ustalenie pochodzenia dziecka i związane z tym roszczenia wytoczyć można według miejsca zamieszkania osoby uprawnionej, czyli osoby na rzecz której zasądzone są alimenty.
Jak bardzo można „cofnąć” się w czasie w zakresie terminu uchylenia alimentów z datą wsteczną?
Można stwierdzić, iż nie ma w zasadzie ograniczeń czasowych poza oczywiście kryterium wiekowym 18. lat. Jeżeli jednak uprawniony do alimentów ma na dzień złożenia pozwu np. 30 lat, a powszechnie wiadomo, że zakończył edukację i pracuje od 20. roku życia, wówczas można żądać uchylenia alimentów do czasu kiedy ukończył 20. rok życia, czyli w tym przypadku nawet 10 lat wstecz. Oczywiście trzeba odpowiednio (za pomocą dowodów) wykazać, że obowiązek alimentacyjny ustał w konkretnym czasie, a ciężar wykazania tych faktów spoczywa w tego typu sprawie na powodzie żądającym uchylenia alimentów z datą wsteczną.
Czy sprawa (roszczenie) o uchylenie alimentów się przedawnia?
Nie. W związku z faktem, iż jest to roszczenie o ustalenie – a dokładnie ustalenie nieistnienia – roszczenie takie nie ulega przedawnieniu co oznacza, że w każdym czasie, o ile obowiązek alimentacyjny nie został uchylony, możemy wystąpić do właściwego sądu z takim powództwem.
Czy alimenty trzeba będzie zwrócić w przypadku ich uchylenia z datą wsteczną?
Akurat odpowiedź na to pytanie nie jest jednoznaczna. Otóż teoretycznie tak, albowiem w razie uchylenia, albo obniżenia alimentów z datą wsteczną staną się one tzw. świadczeniem nienależnym, co zgodnie z art. 410 Kodeksu cywilnego obliguje osobę, która taką korzyść uzyskała do jej zwrotu.
Z drugiej jednak strony zgodnie z art. 409 Kodeksu cywilnego obowiązek wydania korzyści lub zwrotu jej wartości wygasa, jeżeli ten, kto korzyść uzyskał, zużył ją lub utracił w taki sposób, że nie jest już wzbogacony, chyba że wyzbywając się korzyści lub zużywając ją powinien był liczyć się z obowiązkiem zwrotu. Uprawniony do alimentów pobierał je niewątpliwie z uzasadnionym przeświadczeniem, że są mu one należne a zatem praktycznie zawsze są one spożytkowane w sposób usprawiedliwiony.
Ponadto, każda sprawa sądowa w większym bądź mniejszym stopniu rozpatrywana jest przez pryzmat zasad współżycia społecznego więc o ile nie mamy do czynienia ze skrajnymi przypadkami świadomego bezprawnego pobierania alimentów, to sąd orzekający może wyrażać daleko idące wątpliwości co do zasadności roszczenia o zwrot od uprawnionego spożytkowanych przez niego na życiowe potrzeby alimentów.
Adwokat Maciej Sechman
Alimenty – uchylenie alimentów – Kancelaria adwokacka Katowice