Testament ustny

Testament ustny

 

Testament to oświadczenie woli złożone na wypadek swojej śmierci, którego celem jest podział własnego majątku pomiędzy inne osoby. Sporządzenie testamentu umożliwia wprowadzenie zmian do ustawowego dziedziczenia, co oczywiście wywołuje częste spory. Dlatego warto zadbać o to, by testament został sporządzony w sposób prawidłowy, uniemożliwiający jego późniejsze podważenie. O ile standardowy testament pisemny nie budzi większych wątpliwości, problemy zaczynają się, gdy ktoś zamierza sporządzić testament ustny.

 

Rodzaje testamentów

 

Polskie prawo przewiduje sześć podstawowych rodzajów testamentu. Pierwsza grupa to tak zwane testamenty zwykłe, które zostały opisane w art. 949 – 951 Kodeksu cywilnego (dalej: k.c.). Charakteryzują się tym, że mogą być sporządzone w każdym czasie, niezależnie od szczególnych okoliczności. Zalicza się do nich testament własnoręczny, testament notarialny oraz testament złożony przed urzędnikiem (allograficzny).

Nieco inaczej wygląda sytuacja z testamentami szczególnymi. W art. 952 – 954 opisano testament ustny, testament podróżny i testament wojskowy. By możliwe było sporządzenie każdego z nich muszą zajść wyjątkowe okoliczności dotyczące miejsca, czasu i świadków złożenia oświadczenia woli.

 

Testament ustny – przesłanki

 

Kodeks cywilny nie przewiduje szczególnych przesłanek podmiotowych sporządzenia testamentu ustnego poza tymi wskazanymi w art. 952 k.c. Gdy zachodzą wymienione tam okoliczności, można skorzystać z omawianej formy testamentowej.

Jeśli chodzi o przesłanki przedmiotowe, wymagane jest wystąpienie co najmniej jednej z dwóch. Po pierwsze, testament ustny może być sporządzony wtedy, gdy istnieje obawa rychłej śmierci spadkodawcy. W doktrynie prawniczej nie ma zgody co do tego, czy taka obawa musi mieć charakter obiektywny, czy wystarcza wyłącznie subiektywne odczucie spadkodawcy. Dość zgodnie przyjęto natomiast to, że obawa powinna być w miarę stabilna, nie może mieć przemijającego charakteru. Zgodnie z wykładnią tego zwrotu przez Sąd Najwyższy „Przez istnienie obawy rychłej śmierci należy rozumieć poczucie testatora o rychłym zgonie, oparte jednak na rzeczywistych zdarzeniach, zagrażających bezpośrednio życiu.” (Postanowienie Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 12 marca 2019 r., wydane w sprawie o sygnaturze akt II CSK 465/18, źródło: Legalis, Numer 1883529). 

 

Drugą okolicznością uzasadniającą sporządzenie testamentu ustnego jest sytuacja, gdy wskutek szczególnych okoliczności zachowanie zwykłej formy testamentu jest niemożliwe lub bardzo utrudnione. W orzecznictwie sądowym można znaleźć przykłady takich okoliczności: podeszły wiek, kalectwo spadkodawcy, klęski żywiołowe, brak materiałów lub osób niezbędnych do sporządzenia testamentu zwykłego.

 

Stwierdzenie treści testamentu ustnego

 

Jeśli przesłanki omówione wyżej zostały spełnione, spadkodawca może oświadczyć swoją ostatnią wolę ustnie przy obecności co najmniej trzech świadków. To jednak nie koniec formalności. Żeby testament ustny był ważny, należy jeszcze potwierdzić jego treść.

Po pierwsze, świadek lub osoba trzecia może spisać treść testamentu. Należy to zrobić w ciągu roku od jego oświadczenia przez spadkodawcę. Testament powinien mieć datę i miejsce oświadczenia oraz sporządzenia pisma. Dodatkowo powinno go podpisać dwóch świadków i spadkodawca albo trzech świadków.

Jeśli nie spisano treści testamentu ustnego, można go potwierdzić przez zgodne zeznania świadków przed sądem. Świadkowie muszą złożyć takie zeznania w terminie 6 miesięcy od śmierci spadkodawcy.

Ważność testamentu ustnego jest często przedmiotem sporów sądowych, dlatego warto zadbać o to, by dopełnić w tym zakresie wszystkich niezbędnych formalności. Często konieczna okazuje się pomoc doświadczonego adwokata, który dopilnuje, by ostatniej woli spadkodawcy nie można było podważyć.