Ściganie na wniosek

Ściganie na wniosek

 

Postępowanie karne może być wszczęte na kilka sposobów. Zazwyczaj prokurator lub policja robią to z urzędu, gdy tylko dowiedzą się o jakimś przestępstwie. Przy niektórych czynach rozpocząć postępowanie może wyłącznie pokrzywdzony w ramach procedury prywatnoskargowej. Są jednak takie przestępstwa, którymi organa ścigania mogą zająć się dopiero wtedy, gdy uprawniony złoży odpowiedni wniosek. Ściganie na wniosek będzie przedmiotem tego artykułu.

 

Ściganie na wniosek – definicja

 

 

Gdy policja lub inny organ (dla uproszczenia dalej będę pisał tylko o policji) ma obowiązek prowadzić postępowanie z urzędu, mówimy o trybie ścigania z oskarżenia publicznego. Tryb ten dzieli się na dwie odmiany:

• tryb bezwarunkowy – policja może prowadzić postępowanie bez żadnych przeszkód;

• tryb warunkowy – policja może prowadzić postępowanie po uzyskaniu odpowiedniego wniosku lub zezwolenia.

Ściganie na wniosek osoby uprawnionej to tzw. tryb wnioskowy, który jest zaliczany do grupy trybów warunkowych. Wprowadzono go do polskiego porządku prawnego, ponieważ istnieją takie rodzaje przestępstw, które nie zawsze powinny być ścigane. Decyzję o tym powinni podejmować pokrzywdzeni, którzy mogą np. nie chcieć ścigać karnie członków swojej rodziny.

Z tego powodu art. 12 § 1 k.p.k. stanowi, że dopiero z chwilą złożenia wniosku sprawa o przestępstwo wnioskowe prowadzona jest z urzędu. Organ ścigania powinien przy tym pouczyć osobę uprawnioną, że taki wniosek może złożyć i wówczas ściganie odbywa się na wniosek osoby uprawnionej. 

 

Forma wniosku

 

Przepisy nie przewidują specjalnej formy składania wniosku. Można więc to zrobić albo na piśmie (np. w zawiadomieniu o przestępstwie) albo ustnie do protokołu (np. podczas składania zeznań w charakterze świadka). Kluczowe jest tutaj to, by z oświadczenia pokrzywdzonego jasno wynikało, że chce on ścigania i ukarania określonej osoby za konkretny czyn.

Wniosku o ściganie nie można domniemywać. Zakazane jest także zmuszanie kogokolwiek do składania takiego oświadczenia.

 

Termin na złożenie wniosku o ściganie

 

Przepisy nie przewidują konkretnego terminu na złożenie wniosku. Przyjmuje się więc, że wniosek można złożyć na każdy etapie postępowania. Dopuszczalne jest nawet złożenie wniosku w trakcie sprawy odwoławczej po wniesieniu zażalenia na umorzenie postępowania.

Ustawodawcy zależy jednak na tym, by przeprowadzać postępowanie jak najszybciej. Dlatego już na etapie postępowania przygotowawczego policja albo prokurator powinni zadbać o to, by pokrzywdzony wypowiedział się co do wniosku o ściganie. Gdy w trakcie sprawy sądowej sędzia uzna, że musi zmienić kwalifikację czynu na przestępstwo wnioskowe, to na sądzie ciąży obowiązek uzyskania wniosku o ściganie.

 

Zasada niepodzielności wniosku o ściganie

 

Art. 12 § 2 k.p.k. przewiduje tzw. zasadę niepodzielności wniosku. Wynika z niej, że jeśli złożyliśmy wniosek dotyczący tylko części sprawców, w określonych sytuacjach sprawa rozciąga się na inne osoby. Chodzi tutaj tylko o takie osoby, których czyny pozostają w ścisłym związku z czynem wskazanym we wniosku.

Powyższa reguła zawiera jednak wyjątek – sprawa nigdy automatycznie nie rozciąga się na osoby najbliższe dla pokrzywdzonego. W takim przypadku trzeba albo wskazać je konkretnie w pierwotnym wniosku, albo złożyć nowy wniosek.

 

Cofnięcie wniosku o ściganie 

 

Może zdarzyć się, że pokrzywdzony w pewnym momencie się rozmyśli i cofnie wniosek. Nie zawsze będzie to jednak takie proste. Gdy toczy się już postępowanie przygotowawcze, wniosek można cofnąć tylko za zgodą prokuratora. W przypadku postępowania sądowego zgodę musi wyrazić sąd.

Przepisy wskazują także maksymalny termin na cofnięcie wniosku – jest to zamknięcie przewodu sądowego.

Jeśli pokrzywdzony cofnął wniosek, nie będzie mógł go złożyć ponownie.

 

Ściganie na wniosek – przykłady

 

Kodeks karny zawiera wiele przykładów przestępstw ściganych na wniosek, w tym:

• narażenie na zakażenie wirusem HIV;
• groźbę karalną;

• stalking (uporczywe nękanie);
• wykonanie operacji bez zgody pacjenta;
• uchylanie się od alimentów;
• kradzież na szkodę osoby najbliższej;
• ukrywanie majątku przed wierzycielem.Jak łatwo zauważyć, przestępstwa wnioskowe często dotyczą sytuacji mocno ingerujących w prywatność pokrzywdzonych. Dlatego to właśnie im pozostawiono decyzję o tym, czy chcą wszczynać procedurę karną.