Przywrócenie terminu w postępowaniu cywilnym
Wszystkie istniejące w polskim prawie procedury przewidują jakieś terminy na dokonywanie czynności procesowych. Najczęściej jest to wniesienie pisma procesowego – pozwu, zażalenia albo apelacji. Przywrócenie terminu w postępowaniu cywilnym rodzi liczne pytania natury praktycznej i oczywiście prawnej. Długość terminów wynika z odpowiednich przepisów prawa, może je także wyznaczyć sąd rozpoznający sprawę. Problem pojawia się wtedy, gdy strona lub jej pełnomocnik przegapią właściwą datę albo z innego powodu nie wykonają czynności na czas. W takiej sytuacji czasami można skorzystać z instytucji, jaką jest przywrócenie terminu w postępowaniu cywilnym.
Skutki niedochowania terminu w postępowaniu cywilnym
Jeśli strona postępowania nie wykona czynności w terminie, taka czynność jest bezskuteczna. Bezskuteczność pociąga za sobą kolejne skutki, takie jak zwrot pisma procesowego albo odrzucenie środka odwoławczego.
Co ważne, bezskuteczność czynności jest automatyczna i nie wymaga żadnej dodatkowej decyzji. Sąd sam powinien weryfikować to, czy strony wykonują swoje działania w terminie, ale nawet jeśli to przeoczy, nie zmienia to faktu, że taka czynność będzie wadliwa. Przemilczenie sądu w tym zakresie nie jest dorozumianą akceptacją zaistniałego stanu rzeczy.
Prawnicy spierają się, czy bezskuteczne są tylko czynności wykonane po terminach ustawowych, czy też takie, dla których termin wyznaczył sam sąd. Zgodnie z dominującym poglądem w tej sprawie art. 167 Kodeksu postępowania cywilnego (dalej: k.p.c.), który reguluje te kwestie, nie rozróżnia, o jakie terminy chodzi. Możemy zatem uznać, że bezskuteczne będą wszystkie czynności dokonane po terminie.
Warunki przywrócenia terminu w postępowaniu cywilnym
Przywrócenie terminu pozwala na odwrócenie negatywnych skutków, jakie ustawa wiąże z niedochowaniem terminu. Żeby uzyskać takie rozstrzygnięcie konieczne jest jednak spełnienie kilku warunków.
Po pierwsze, dla przywrócenia terminu niezbędne jest złożenie przez stronę odpowiedniego wniosku. Warto także pamiętać, że przywrócenie dotyczy jedynie
czynności procesowych, a nie innych czynności, takich jak np. dokonanie opłaty od środka zaskarżenia.
Przywrócenie terminu jest możliwe tylko wtedy, gdy strona uchybiła terminowi bez swojej winy. Sąd zawsze będzie badał, czy strona dochowała należytej staranności w prowadzeniu swoich spraw – zignorowanie lub zlekceważenie obowiązków nie jest podstawą do przywrócenia. Każda sytuacja powinna być rozpoznawana indywidualnie, ale można wskazać przykładowe przyczyny uzasadniające przywrócenie terminu:
- choroba strony uniemożliwiająca podjęcie czynności;
- podeszły wiek i zły stan zdrowia uniemożliwiające podjęcie czynności;
- usprawiedliwiony błąd co do biegu terminu;
- wadliwe pouczenie strony przez sąd co do biegu terminu.
Ostatnim warunkiem uwzględnienia wniosku jest stwierdzenie, że uchybienie terminowi pociąga negatywne skutki procesowe dla strony. Innym słowy, sąd nie przywróci terminu, jeśli dla strony nie będzie to miało żadnego znaczenia.
Niedopuszczalność przywrócenia terminu w postępowaniu cywilnym
Prawo przewiduje sytuacje, w których przywrócenie terminu jest niedopuszczalne. Jedną z nich omówiłem już wyżej – ma to miejsce wtedy, gdy uchybienie nie pociąga za sobą negatywnych skutków dla strony.
Dodatkowo zgodnie z art. 170 k.p.c. nie jest dopuszczalne przywrócenie terminu do złożenia środku odwoławczego od wyroku orzekającego:
– unieważnienie małżeństwa;
– rozwód;
– nieistnienie małżeństwa.
Warunkiem wyłączenia przywrócenia terminu jest zawarcie przez jednego z małżonków nowego związku małżeńskiego po uprawomocnieniu się wyroku. Cel takiej regulacji jest prosty – nie można dopuścić do tego, by w obrocie prawnym funkcjonowały dwa legalne małżeństwa, stanowiłoby to wtedy bigamię.
Wniosek o przywrócenie terminu w postępowaniu cywilnym
Wniosek o przywrócenie terminu powinien mieć formę pisemną. Wnosi się go do sądu, w którym czynność miała być dokonana. W uzasadnieniu wniosku należy uprawdopodobnić (to łatwiejsze niż udowodnienie), że spełnione są wszystkie przesłanki przywrócenia terminu. Jednocześnie ze złożonym wnioskiem strona powinna dokonać spóźnionej czynności procesowej, np. wnieść zażalenie albo apelację.
W przypadku niewykonania na czas czynności procesowej musimy pamiętać o dwóch terminach. Po pierwsze, wniosek o przywrócenie terminu można złożyć tylko w ciągu tygodnia od dnia, w którym ustała przyczyna uchybienia (np. wyzdrowieliśmy albo dowiedzieliśmy się o terminie). Dodatkowo jeśli upłynie jeden rok od uchybionego terminu, jego przywrócenie dopuszczalne jest tylko w szczególnych, wyjątkowych przypadkach.
Obie powyższe regulacje mają na celu zabezpieczenie pewności toczącego się postępowania. W interesie wymiaru sprawiedliwości nie jest bowiem możliwość nieograniczonego w czasie przywracania terminów, która oznaczałaby podważanie wielu lat postępowań.
Odrzucenie wniosku o przywrócenie terminu
Jeśli wniosek będzie spóźniony albo z mocy ustawy niedopuszczalny, sąd go odrzuci. Wniosek jest niedopuszczalny, gdy:
- dotyczy nieprzywracalnego terminu (np. terminu przedawnienia);
- strona nie poniosła ujemnych konsekwencji uchybienia terminowi;
- czynność procesowa, której dotyczy, jest nieaktualna ze względu na stan sprawy;
- nie doszło do uchybienia terminowi;
- dotyczy spraw, w których przywrócenie jest niedopuszczalne;
- w przypadku rocznego terminu – gdy nie zachodzi wyjątkowy przypadek.
Sąd decyzję co do uwzględnienia, oddalenia lub odrzucenia wniosku podejmuje w formie postanowienia. Na postanowienie o oddaleniu lub odrzuceniu wniosku stronie nie przysługuje zażalenie. Nie oznacza to jednak, że nie mamy możliwości skontrolowania tej decyzji.
Jeśli przywrócenie terminu dotyczy środka odwoławczego (apelacji lub zażalenia), sąd odrzucając wniosek jednocześnie odrzuci ten środek odwoławczy. A na tę ostatnią decyzję przysługuje nam zażalenie, w ramach którego na mocy art. 380 k.p.c. możemy domagać się od sądu odwoławczego, by ten skontrolował także postanowienie w zakresie przywrócenia terminu.
Czy wniosek o przywrócenie terminu podlega opłacie?
Wniosek o przywrócenie terminu w postępowaniu cywilnym nie podlega opłacie. Jednakże należy pamietać, że jeżeli z wnioskiem o przywrócenie terminu składamy do sądu jakiś środek odwoławczy np. zażalenie czy apelacje to wówczas wraz z wnioskiem o przywrócenie terminu należy dokonać odpowiedniej (stosownej do dane środka zaskarżenia) opłaty sądowej. Dokonywana czynność ma zostać wykonana w taki sposób jakby została składana w terminie a wnioskiem o przywrócenie terminu „jedynie” próbujemy przekonać sąd, że niedokonanie czynności nie nastąpiło z przyczyn leżących po naszej stronie.
Wpływ wniosku o przywrócenie terminu na prowadzone postępowanie sądowe
Wniosek o przywrócenie terminu złożony w trakcie sprawy nie wstrzymuje postępowania. Złożenie wniosku nie wzrusza także samo w sobie prawomocnego orzeczenia sądu, nawet gdy jest już ono egzekwowane w drodze egzekucji komorniczej. Razem z wnioskiem można jednak zażądać wstrzymania postępowania sądowego lub egzekucyjnego. Jeśli wniosek o przywrócenie ma silne podstawy, sąd może się na to zgodzić.
Zgodnie z regulacjami dotyczącymi egzekucji, organ egzekucyjny ma obowiązek umorzyć postępowanie, gdy tytuł wykonawczy zostanie pozbawiony wykonalności albo orzeczenie zostanie uchylone lub utraci moc. Sytuacja taka zachodzi w przypadku złożenia sprzeciwu od nakazu zapłaty, który z automatu traci wtedy moc.
W przypadku pozostałych orzeczeń (wyrok zaoczny, nakaz w postępowaniu nakazowym),
decyzja w przedmiocie wstrzymania wykonania orzeczenia po złożeniu wniosku o przywrócenie terminu należy do uznania sądu.
Kwestia przywrócenia terminu w postępowaniu cywilnym jest skomplikowana, zwłaszcza na gruncie spełnienia ustawowych przesłanek. Wiele osób zapomina także, że razem z wnioskiem konieczne jest jednoczesne dokonanie zaległej czynności procesowej. Z tego powodu przed podjęciem jakichkolwiek działań warto skorzystać z pomocy doświadczonego adwokata.
Adwokat Maciej Sechman Kancelaria Adwokacka Katowice
Więcej o autorze powyższej publikacji dowiesz się na tej stronie.
Profesjonalna pomoc prawna w sprawach cywilnych, karnych, rodzinnych i w zakresie szkód górniczych.
