Małżeństwo jest jedną z najważniejszych instytucji w prawie rodzinnym. Z chwilą jego zawarcia powstaje szereg praw i obowiązków, których podmiotem są osoby biorące ślub. Z tego powodu rozwiązanie małżeństwa (rozwód) także ma dużą doniosłość prawną, a już na pewno jest o wiele bardziej skomplikowane. Trzeba bowiem uregulować szereg spraw, które przed zaślubinami nas po prostu nie dotyczyły. Zmiana nazwiska po rozwodzie także jest jedną z konsekwencji rozstania się z mężem lub żoną.
Kto może żądać zmiany nazwiska po rozwodzie?
Zgodnie z art. 59 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (dalej: k.r.o.), w ciągu trzech miesięcy od chwili uprawomocnienia się orzeczenia rozwodu małżonek rozwiedziony, który wskutek zawarcia małżeństwa zmienił swoje dotychczasowe nazwisko, może przez oświadczenie złożone przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego lub konsulem powrócić do nazwiska, które nosił przed zawarciem małżeństwa.
W omawianym trybie żądać zmiany nazwiska może więc tylko osoba, która ma już prawomocny rozwód. Dodatkowo tylko wtedy jest to możliwe, gdy taka osoba zmieniała nazwisko w związku z wzięciem ślubu. Jeśli taka zmiana miała miejsce wcześniej lub później (niezależnie od przyczyn), postępowanie w trybie art. 59 k.r.o. odpada.
Wina w rozkładzie pożycia małżeńskiego, istnienie małoletnich dzieci czy zasądzenie alimentów nie mają w tej sytuacji żadnego znaczenia.
Termin na zgłoszenie żądania
Według przytoczonego przepisu, zmiana nazwiska przybranego w dniu ślubu możliwa jest w terminie trzech miesięcy od chwili uprawomocnienia się wyroku rozwodowego. Chodzi tutaj o trzy miesiące kalendarzowe. Wniosku o zmianę nazwiska nie można złożyć przed chwilą uprawomocnienia.
Osoba niezwiązana z prawem może mieć problem w ustaleniu, kiedy zaczyna biec wspomniany trzymiesięczny termin. W tej materii warto skorzystać z pomocy adwokata, ponieważ nie zawsze chwila wydania wyroku jest chwilą jego uprawomocnienia.
Do omawianego terminu nie mają zastosowania przepisy o przerwaniu lub zawieszeniu terminu przedawnienia. Z tego powodu zmiana nazwiska po rozwodzie nie zawsze jest
możliwa. Jeśli termin zostanie przekroczony, taka możliwość przepada – nawet gdy osoba zainteresowana nie była w stanie złożyć odpowiedniego wniosku.
Zmiana nazwiska po rozwodzie wyłącznie przed USC
Choć zmiana nazwiska po rozwodzie ściśle związana jest z wyrokiem sądu rozwodowego, jej dokonanie musi nastąpić w specjalnym trybie. Nazwiska nie może zmienić ani sąd orzekający w I instancji, ani tym bardziej sąd odwoławczy.
Przepis jasno wskazuje, że wyłącznym podmiotem uprawnionym do przyjęcia wniosku o zmianę nazwiska jest odpowiedni kierownik urzędu stanu cywilnego lub konsul. Nikt nie może wyręczyć rozwodnika w realizacji tego uprawnienia, które ma charakter osobisty.
Zmiana nazwiska nie działa wstecz
Warto podkreślić, że skorzystanie z art. 59 k.r.o. nie powoduje zmiany lub wymazania przeszłości. W sprawie rozpatrywanej przez sąd administracyjny w Poznaniu pewna studentka w trakcie nauki wyszła za mąż i ukończyła uczelnię z nazwiskiem męża. Po roku się rozwiodła i skorzystała z możliwości powrotu do swojego wcześniejszego nazwiska.
Następnie zażądała od prorektora uczelni wydania duplikatu dyplomu ukończenia studiów ze swoim pierwotnym nazwiskiem. Przedstawiciel uczelni nie wyraził na to zgody, przez co sprawa trafiła do sądu. Ostatecznie Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu wydał orzeczenie, w którym wskazał, że żaden z przepisów nie uprawnia osoby fizycznej do możliwości domagania się wydania duplikatu dyplomu z innym nazwiskiem niż na oryginale ani dokonania zmiany nazwiska na dyplomie po ukończeniu studiów z uwagi na skorzystanie po rozwodzie z uprawnień z art. 59 k.r.o.
Przewidziane w tym przepisie uprawnienie powrotu do poprzednio noszonego nazwiska (nie zawsze panieńskiego) wywiera skutki na przyszłość. Jedynie w przypadku wyroku unieważniającego małżeństwo skutki związane z powrotem do stanu cywilnego sprzed zawarcia małżeństwa oraz powrotu do nazwiska noszonego przed zawarciem małżeństwa wywierają skutki ex tunc, czyli sięgające daty zawarcia związku małżeńskiego. Więcej w postanowieniu Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego siedziba w Poznaniu z dnia 6 lipca 2016 r. w sprawie o sygnaturze II SAB/Po 41/16.
Adwokat Maciej Sechman Kancelaria Adwokacka Katowice
Profesjonalna pomoc i doradztwo prawne.
Specjalista w sprawach dochodzenia odszkodowania z tytułu szkód górniczych, cywilnych, rodzinnych i karnych.
