Postępowanie gospodarcze
Kodeks postępowania cywilnego (dalej: k.p.c.) wielopoziomowo reguluje procedury sądowe. Oprócz ogólnych przepisów dotyczących wszystkich rodzajów spraw, odrębne regulacje odnoszą się do procesu i tzw. nieprocesu czyli postępowania nieprocesowego. W ramach procesu (postępowania procesowego) natomiast ustawodawca przewidział kolejne postępowania szczególne. Sytuacja jest o tyle skomplikowana, że niektóre z nich mogą się zazębiać i nakładać na siebie. Jednym z takich szczególnych trybów rozpoznawania spraw jest postępowanie gospodarcze.
Kiedy stosujemy postępowanie gospodarcze
Zgodnie z ogólną definicją postępowanie gospodarcze stosujemy do spraw gospodarczych rozpoznawanych w procesie. Jak wskazano w art. 458[2] k.p.c., sprawy gospodarcze to sprawy:
- ze stosunków cywilnych między przedsiębiorcami w zakresie prowadzonej przez nich działalności gospodarczej, nawet jeśli któryś z przedsiębiorców przestał prowadzić działalność;
- ze stosunku spółki oraz dotyczące roszczeń, o których mowa w Kodeksie spółek handlowych (np. odpowiedzialność wobec spółki);
- przeciwko przedsiębiorcom o zaniechanie naruszania środowiska i przywrócenie do stanu poprzedniego lub o naprawienie szkody z tym związanej oraz o zakazanie albo ograniczenie działalności zagrażającej środowisku;
- z umów o roboty budowlane oraz ze ściśle związanych z procesem budowlanym umów służących wykonaniu robót budowlanych;
- z umów leasingu;
- przeciwko osobom odpowiadającym za dług przedsiębiorcy;
- między organami przedsiębiorstwa państwowego;
- między przedsiębiorstwem państwowym lub jego organami a jego organem założycielskim lub organem sprawującym nadzór;
- z zakresu prawa upadłościowego i restrukturyzacyjnego;
- o nadanie klauzuli wykonalności tytułowi egzekucyjnemu, którym jest orzeczenie sądu gospodarczego prawomocne lub podlegające natychmiastowemu wykonaniu albo ugoda zawarta przed tym sądem;
- o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego opartego na prawomocnym lub podlegającym natychmiastowemu wykonaniu orzeczeniu sądu gospodarczego albo ugodzie zawartej przed tym sądem.
Kiedy nie stosujemy przepisów gospodarczych
Jak wynika z powyższego wyliczenia, nie wszystkie sprawy gospodarcze będą sporami przedsiębiorców. Przepisów postępowania gospodarczego nie stosujemy do:
- sporów z umów budowlanych i umów leasingu, jeśli jedną ze stron jest konsument;
- podziału majątku wspólnego wspólników spółki cywilnej po jej ustaniu;
- sporów dotyczących wierzytelności nabytej od osoby niebędącej przedsiębiorcą, chyba że wierzytelność ta powstała ze stosunku prawnego w zakresie działalności gospodarczej prowadzonej przez wszystkie jego strony.
Dodatkowo na wniosek strony sąd rozpozna sprawę z pominięciem przepisów gospodarczych, jeśli:
- strona nie jest przedsiębiorcą albo prowadzi jednoosobową działalność;
- wniosek złożono w terminie tygodnia od doręczenia stosownych pouczeń, a jeśli pouczenie nie było wymagane – w pozwie lub pierwszym piśmie procesowym pozwanego.
Wreszcie sprawa zostanie rozpoznana z pominięciem omawianych dziś przepisów, jeśli:
- sąd gospodarczy sam stwierdzi, że nie jest to sprawa gospodarcza;
- sąd gospodarczy przekroczy termin do przekazania sprawy, który wynosi miesiąc od wdania się w spór co do istoty sprawy przez pozwanego.
Prekluzja dowodowa
Najważniejszym elementem przepisów gospodarczych jest istnienie tzw. prekluzji dowodowej, o której mówi art. 458[5] k.p.c. Zgodnie z tym przepisem powód musi powołać wszystkie twierdzenia i dowody w pozwie, a pozwany w odpowiedzi na pozew. Przewodniczący prowadzący sprawę musi pouczyć strony nieposiadające pełnomocników o prekluzji dowodowej, a także wyznaczyć im odpowiedni termin na zgłoszenie swoich twierdzeń i dowodów. Jeśli wymagają tego okoliczności, sąd może umożliwiać stronom powoływanie dalszych twierdzeń i dowodów.
W postępowaniu takim jak proces cywilny prekluzja ma kluczowej znaczenie. Jeśli strona spóźni się z przedstawieniem jakiegoś dowodu, traci możliwość wykorzystania go w przyszłości. A to oznacza, że w przypadku istotnego dowodu może przegrać sprawę, która obiektywnie była do wygrania.
Łagodząc powyższe rygorystyczne podejście ustawodawca wprowadził jednak pewną furtkę. Spóźnione dowody nie będą podlegały pominięciu przez sąd, jeśli:
- strona uprawdopodobni, że ich powołanie nie było możliwe albo że potrzeba ich powołania wynikła później;
- strona powoła nowe dowody w terminie dwóch tygodni od dnia, w którym ich powołanie stało się możliwe lub wynikła potrzeba ich powołania.
Zmiana powództwa a postępowanie gospodarcze
Druga poważna zmiana względem tradycyjnego procesu dotyczy tego, co możemy zrobić z roszczeniami w postępowaniu gospodarczym. Zabronione jest wytaczanie powództwa wzajemnego oraz występowanie z nowymi roszczeniami zamiast lub obok tych, które zgłosiliśmy w pozwie. Istnieją od tego dwa wyjątki:
- w przypadku zmiany okoliczności można żądać, zamiast pierwotnego przedmiotu sporu, jego równowartości lub innego przedmiotu;
- w sprawach o świadczenie powtarzające się można rozszerzyć powództwo o świadczenia za kolejne okresy.
Jak wynika z art. 458[8] § 2 k.p.c. do postępowania gospodarczego nie stosuje się przepisów o
- zawieszeniu postępowania w razie niestawiennictwa stron;
- zmianie podmiotowej powództwa po stronie pozwanej;
- zmianie podmiotowej powództwa po stronie powodowej;
- usunięcia częściowego braku legitymacji procesowej stron;
- przekazaniu sprawy do sądu okręgowego na wniosek pozwanego.
Ustawodawca wprowadził powyższe obostrzenia, ponieważ chciał przyspieszyć postępowanie gospodarcze. Prawda jest jednak taka, że wbrew regulacji wskazanej w kodeksie sprawy rzadko są rozpoznawane w ciągu sześciu miesięcy od wniesienia odpowiedzi na pozew.
Dowody w postępowaniu gospodarczym
Z uwagi na specyfikę spraw gospodarczych i założenia procesu gospodarczego zmiany dotknęły także postępowanie dowodowe. Przede wszystkim ustawodawca wprowadził tzw. umowę dowodową, zgodnie z którą strony mogą umówić się, że pewien rodzaj dowodów w danej sprawie zostanie wyłączony. Umowę taką zawiera się na piśmie lub ustnie przed sądem i nie może być zawarta pod warunkiem lub z zastrzeżeniem terminu. Z moich obserwacji wynika, że umowa dowodowa jest instytucją praktycznie martwą.
Dodatkowo przepisy ustanawiają prymat dokumentów nad dowodami osobowymi. Zgodnie z art. 458[10] k.p.c. dowód z zeznań świadków sąd może dopuścić jedynie wtedy, gdy po wyczerpaniu innych środków dowodowych lub w ich braku pozostały niewyjaśnione fakty istotne dla rozstrzygnięcia sprawy.
Tylko dokumentem strona może wykazać swoje czynności, takie jak oświadczenia woli lub wiedzy. Jeśli strona nie można takiego dokumentu przedstawić, musi udowodnić, że stało się tak z przyczyn od niej niezależnych.
Szybsza egzekucja
Na koniec bardzo przydatna zmiana dla wierzycieli. Postępowanie gospodarcze wskazuje, że wyrok sądu pierwszej instancji stanowi tytuł zabezpieczenia bez nadawania mu klauzuli wykonalności. Oznacza to, że posiadając opieczętowany wyrok możemy wszcząć postępowanie zabezpieczające. Nie musimy przy tym czekać na uprawomocnienie się orzeczenia. To bardzo przydatna instytucja wszędzie tam, gdzie dłużnik zamierza upłynnić lub ukryć majątek.
Postępowanie gospodarcze miało być receptą na przyspieszenie spraw gospodarczych. W rzeczywistości jest jednak przede wszystkim utrudnieniem, ponieważ nadmierny rygoryzm prowadzi do pogorszenia sytuacji procesowej stron. Jeśli zamierzasz złożyć pozew lub zostałeś pozwany w sprawie gospodarczej, rozważ skorzystanie z pomocy profesjonalnego pełnomocnika. Bez fachowego wsparcia adwokata może się okazać, że z pozoru prosta sprawa zostanie pogrążona przez niedostosowanie się do przepisów gospodarczych.
Adwokat Maciej Sechman Kancelaria Adwokacka Katowice
Więcej o autorze powyższej publikacji dowiesz się na tej stronie.
Profesjonalna pomoc prawna w sprawach cywilnych, karnych, rodzinnych i w zakresie szkód górniczych.
