Poręczenie majątkowe – wszystko, co musisz wiedzieć

Poręczenie majątkowe – wszystko, co musisz wiedzieć

 

W trakcie postępowania karnego może dojść do sytuacji, w której bezpieczeństwo tego postępowania jest zagrożone. Osoba podejrzana może próbować się ukrywać, nakłaniać świadków do zmiany zeznań albo w inny sposób utrudniać pracę organom ścigania. W takich przypadkach prokurator (a później sąd) może stosować tzw. środki zapobiegawcze. Ich celem jest ochrona procesu przed niezgodną z prawem ingerencją. Jednym z takich środków jest poręczenie majątkowe, które omawiam w dzisiejszym artykule.

 

Co może być przedmiotem poręczenia

 

Zgodnie z art. 266 § 1 Kodeksu postępowania karnego (dalej: k.p.k.), przedmiotem poręczenia mogą być pieniądze, papiery wartościowe, zastaw lub hipoteka. Choć prosty, zapis ten wywołał liczne wątpliwości w doktrynie prawniczej.

Zdaniem komentatorów przedmiotem poręczenia mogą być tylko pieniądze, które nie zostały wycofane z obiegu. Jeśli jakieś monety lub banknoty mają wartość kolekcjonerską, mogą być natomiast przedmiotem zastawu. Poręczenie musi obejmować realne kwoty (w gotówce lub na rachunku bankowym) – sama promesa wypłaty nie spełnia tego warunku. W grę wchodzi tutaj zarówno polska waluta, jak i waluty obce.

Hipoteka i zastaw to instytucje prawa cywilnego, które większych wątpliwości nie budzą. Jeśli zaś chodzi o papiery wartościowe, przedmiotem poręczenia mogą być weksle, czeki, obligacje, akcje czy np. certyfikaty inwestycyjne.

 

Kiedy stosowane jest poręczenie majątkowe

 

Poręczenie majątkowe, tak samo jak inne środki zapobiegawcze, można stosować w dwóch przypadkach – gdy jest to niezbędne do zabezpieczenia prawidłowego toku postępowania lub w celu zapobiegnięcia popełnieniu przez podejrzanego nowego, ciężkiego przestępstwa.

Samo stwierdzenie takiej potrzeby to jednak jeszcze za mało. Prowadzący postępowanie musi zebrać dowody wskazujące, że istnieje duże prawdopodobieństwo popełnienia przez podejrzanego przestępstwa. Przed orzeczeniem poręczenia należy także taką osobę przesłuchać, jeśli jest to możliwe.

Poręczenie może być stosowane tylko wtedy, gdy pozwala na to sytuacja materialna podejrzanego. Jeśli prokurator będzie wiedział, że podejrzany nie ma środków na wpłatę poręczenia, jego orzeczenie należy uznać za bezcelowe.

 

Przepadek poręczenia

 

Tak jak wspomniałem, istotą poręczenia jest zabezpieczenie prawidłowego toku procesu. Jeśli podejrzany ucieknie przed wymiarem sprawiedliwości (np. do kraju, który nie dokonuje ekstradycji) albo ukryje się, organ procesowy ma obowiązek orzec przepadek poręczenia lub ściągnąć wartość zastawu albo hipoteki.

Z drugiej strony, jeśli podejrzany utrudnia postępowanie w inny sposób, organ może orzec przepadek lub ściągnięcie poręczenia. W takim przypadku organ ma swobodę i powinien podjąć decyzję na bazie wszystkich okoliczności sprawy. Uwzględniane będą tutaj przede wszystkim rodzaj oraz intensywność naruszenia.

 

Poręczenie majątkowe zamiast aresztu

 

W polskim prawie funkcjonuje instytucja tzw. warunkowego tymczasowego aresztowania. Polega ona na tym, że sąd stosuje areszt wobec podejrzanego wskazując jednocześnie, że jeśli w określonym terminie wpłacone zostanie poręczenie, tymczasowe aresztowanie będzie uchylone.

Jeśli prokurator sprzeciwi się warunkowemu aresztowaniu, postanowienie w tym przedmiocie będzie wykonalne dopiero po uprawomocnieniu się. W innym wypadku postanowienie jest wykonywane natychmiast po jego ogłoszeniu.

 

Poręczenie majątkowe – czy jest zwracane?

 

Środki zapobiegawcze stosuje się najpóźniej do rozpoczęcia wykonywania kary, choć w praktyce następuje to wcześniej. W przypadku gdy dobro postępowania nie jest już zagrożone, organ procesowy powinien wydać postanowienie o uchyleniu poręczenia.

Art. 269 § 2 k.p.k. wprowadza w tym zakresie jedną istotną zmianę. Jeśli ustało poręczenie majątkowe, ale oskarżony otrzymał karę bezwzględnego więzienia,

poręczenie zwraca się tylko wtedy, gdy rozpoczął odbywanie kary. Jeśli oskarżony będzie kary unikał, organ stosuje przepisy o przepadku poręczenia.

 

Zażalenie na poręczenie majątkowe

 

Podejrzany oraz jego obrońca mogą zaskarżyć każde postanowienie w przedmiocie poręczenia majątkowego. Chodzi tutaj o sytuacje, gdy organ zastosował poręczenie, zmienił je lub orzekł o przepadku albo ściągnięciu poręczenia.

Zażalenie może obejmować różne rodzaje zarzutów. Najczęściej będzie to zarzut braku zagrożenia dla postępowania lub braku podstaw do uznania, że podejrzany popełnił przestępstwo.

 

Podsumowanie – poręczenie majątkowe 

 

Poręczenie majątkowe to dość często stosowany środek zapobiegawczy. Jest to także jeden ze sposobów na uniknięcie tymczasowego aresztowania. Prawidłowe wykorzystanie poręczenia w toku sprawy wymaga doświadczenia i wyczucia, które posiada profesjonalny pełnomocnik procesowy. Dlatego warto uzyskać jego pomoc już na początkowym etapie postępowania.