Pominięcie dowodu przez sąd cywilny
Każde postępowanie przed sądem na swoim podstawowym poziomie sprowadza się do zebrania i oceny dowodów. To właśnie dowody stanowią podstawę do ustaleń faktycznych i stosowania norm prawnych. W procesach karnych dowodzimy winy lub niewinności oskarżonego, a w cywilnych – zasadności roszczenia. Czasami, zwłaszcza przy wieloletnich i wielowątkowych postępowaniach, sąd musi przeprowadzić dziesiątki lub setki dowodów. Niektóre z nich nie są jednak przydatne dla rozstrzygnięcia sprawy. By umożliwić sądowi kontrolę nad biegiem sprawy, ustawodawca wyposażył go w różne instrumenty. Jednym z nich jest pominięcie dowodu. Pomijając dowód, sąd wydaje postanowienie, w którym wskazuje podstawę prawną tego rozstrzygnięcia.
Zakaz dowodowy – co to takiego?
Katalog przesłanek uzasadniających pominięcie dowodu znajduje się w art. 235[2] § 1 Kodeksu postępowania cywilnego (dalej: k.p.c.). Po pierwsze, sąd nie przeprowadzi dowodu, jeśli zakazuje tego szczególny przepis. Kodeks przewiduje takie sytuacje w następujących przypadkach:
· art. 246 k.p.c. (przesłuchanie na okoliczność czynności prawnej wymagającej formy pisemnej);
· art. 247 k.p.c. (przesłuchanie przeciwko treści dokumentu przy formie zastrzeżonej);
· art. 259 k.p.c. (niezdolność do bycia świadkiem);
· art. 260 k.p.c. (ograniczenia w przesłuchaniu współuczestnika sporu).
Pominięcie dowodu niepotrzebnego
Druga grupa dowodów to tzw. dowody niepotrzebne, które występują w trzech postaciach. Po pierwsze, sąd pominie dowód, jeśli ma on wykazać fakt bezsporny, tj. taki, co do którego strony są zgodne. Znacznie ogranicza to postępowanie dowodowe, zwłaszcza w zniuansowanych prawnie postępowaniach.
Po drugie, jeśli jakaś okoliczność nie ma znaczenia dla sprawy, sąd nie musi na nią przeprowadzać dowodu. Przykładem takiej informacji jest historia kredytowa sprawcy potrącenia (wypadku samochodowego) w sprawie o odszkodowanie majątkowe.
Wreszcie sędzia powinien czuwać nad tym, by nie powielać dowodów i okoliczności, które się z nimi wiążą. Dlatego prawo umożliwia mu pomijanie dowodów wtedy, gdy dany fakt został już udowodniony zgodnie z tezą osoby, która dowód powołuje.
Dowód nieprzydatny
Zgodnie z art. 235[1] k.p.c. osoba wnosząca o przeprowadzenie dowodu musi wskazać fakty, które mają być udowodnione. Dzięki takiemu zobowiązaniu już na samym początku może się okazać, czy dany dowód jest przydatny do udowodnienia konkretnych okoliczności. Jeśli nie, sąd może taki dowód pominąć.
Bardzo często zdarza się, że powoływane są dowody nieprzydatne do stwierdzenia danego faktu czy okoliczności.
Pominięcie dowodu niemożliwego do przeprowadzenia
Sąd siłą rzeczy pominie dowód, który z jakichś powodów jest niemożliwy do przeprowadzenia. Niemożliwość ta może wynikać z okoliczności faktycznych (zniszczenie dokumentu, śmierć świadka, brak możliwości doręczenia wezwania świadkowi czy brak wiedzy o jego aktualnym miejscu zamieszkania) lub prawnych (np. dokumenty objęte tajemnicą adwokacką czy tajemnicą bankową – w niektórych sprawach możliwe jest zwolnienie przez sąd od zachowanie tej tajemnicy).
Czasami sądy pomijają dowód z opinii biegłego sądowego, jeśli nie uda im się znaleźć odpowiedniego specjalisty, który posiada wiedzę w sprawie w której ma wydać opinię.
Dowód zmierzający do przedłużenia postępowania
W określonych okolicznościach sąd może uznać, że zawnioskowany dowód zmierza wyłącznie do przedłużenia postępowania. W niektórych sytuacjach stronie nie zależy bowiem na czasie, a na przedłużaniu sprawy (np. wtedy, gdy jest świadoma przegranej). Sąd przed podjęciem decyzji powinien jednak ocenić nie tylko okoliczności zgłoszenia dowodu, ale także cały dotychczasowy przebieg sprawy.
W praktyce często jednak dochodzi do sytuacji w której jedna ze stron procesu zgłasza na końcowym etapie postępowania liczne wnioski dowodowe (np. w postaci przesłuchania nowych świadków) celem właśnie wyłącznie przedłużenia sprawy sądowej. Sąd musi wówczas podjąć decyzje czy mamy do czynienia z próbą przedłużenia postępowania czy też istniały przeszkody natury obiektywnej, które uniemożliwiały wcześniejsze zawnioskowanie danych dowodów.
Co istotne, a zgodnie z aktualnym orzecznictwem Sadu Najwyższego, do oceny iż czy faktycznie istnieje przesłanka pominięcia dowodu zmierzającego do wydłużenia postępowania, nie wystarczy stwierdzenie, że ma miejsce działanie strony zmierzające do przedłużenia postępowania, lecz niezbędne jest, aby powołanie dowodów nastąpiło jedynie w celu przedłużenia postępowania, a więc okoliczności sprawy muszą jednoznacznie wskazywać, iż zaproponowany dowód nie może przynieść korzystnych rezultatów, a jedynym celem jego zawnioskowania jest zmierzanie strony procesu do zbędnego przedłużenia sprawy.
Braki formalne
Wreszcie art. 235[2] § 1 pkt 6 k.p.c. przewiduje, że sąd pomija wniosek dowodowy, którego strona nie uzupełniła w terminie. Chodzi tu o sytuacje, gdy wniosek o przeprowadzenie dowodu jest obarczony jakimiś wadami (np. nie wskazuje faktów, które ma udowodnić). Jeśli mimo wezwania błąd ten nie został naprawiony – dowód można pominąć.
Często ujawnia się sytuacja (zazwyczaj na zarzut procesowy przeciwnika), iż dany wniosek dowodowy nie został prawidłowo pod kątem formalny sformułowany i wymaga odpowiedniej korekty czy doprecyzowania.
Podsumowanie
Z biegiem lat polski ustawodawca wprowadza coraz więcej formalizmu do postępowania dowodowego. Część zmian w tym zakresie można oceniać pozytywnie a niektóre z nich nie zawsze odpowiadają na faktycznego potrzeby stron procesu sądowego. Przepisy przewidują określoną formę i czas na składanie wniosków dowodowych. Uchybienia w tym zakresie stanowią poważne zagrożenie dla interesu strony postępowania. Tym bardziej, że postanowienie w przedmiocie pominięcia dowodu jest niezaskarżalne (można to czynić dopiero na etapie postępowania apelacyjnego – dowodowego, jednakże przy dochowaniu odpowiednich formalności przed sądem I instancji).
Z tego powodu warto skorzystać z pomocy prawnika już na początkowym etapie sprawy. Pozwoli to uniknąć wpadek procesowych i prawidłowo przygotować się dla ważnego dla nas sporu sądowego.
Adwokat Maciej Sechman Kancelaria Adwokacka Katowice
Więcej o autorze powyższej publikacji dowiesz się na tej stronie.
Profesjonalna pomoc prawna w sprawach cywilnych, karnych, rodzinnych i w zakresie szkód górniczych.
