Ustalenie terminu od jakiego należy naliczyć odsetki ustawowe za opóźnienie w przypadku żądania odszkodowania za szkody wyrządzone ruchem zakładu górniczego nierzadko nastręcza problemów interpretacyjnych. Warto bliżej przyjrzeć się przedmiotowemu zagadnieniu, albowiem w przypadku, kiedy mamy do czynienia ze szkodą o znacznych rozmiarach a tym samym dużej wartości, prawidłowe wyliczenia odsetek będzie bezpośrednio wpływało na wysokość otrzymanego odszkodowania a niejednokrotnie sama wysokość odsetek stanowi dużą kwotę pieniężną.
Aby odpowiedzieć na pytanie od kiedy można naliczać odsetki za opóźnienie w sprawach o odszkodowania górnicze, najpierw trzeba ustalić od kiedy co do zasady można żądać ww. odsetek. Zgodnie z brzmieniem art. 481 § 1 Kodeksu cywilnego „Jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi.” Art. 476 k.c. stanowi natomiast, iż „Dłużnik dopuszcza się zwłoki, gdy nie spełnia świadczenia w terminie, a jeżeli termin nie jest oznaczony, gdy nie spełnia świadczenia niezwłocznie po wezwaniu przez wierzyciela. Nie dotyczy to wypadku, gdy opóźnienie w spełnieniu świadczenia jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi.”
W sprawach o zapłatę z tytułu szkód górniczych dłużnikiem w rozumieniu powyższych przepisów będzie podmiot odpowiedzialny za ruch zakładu górniczego a wierzycielem – zazwyczaj poszkodowany właściciel nieruchomości. Do dnia doręczenia odpowiedniego wezwania ww. podmiot górniczy nie ma co do zasady wiedzy zarówno o istnieniu roszczenia właściciela ani tym bardziej o jego wysokości.
W tym miejscu trzeba przytoczyć treść art. 151 ust. 1 -2 ustawy Prawo geologiczne i górnicze, który stanowi, iż sądowe dochodzenie roszczeń jest możliwe po wyczerpaniu postępowania ugodowego. Warunek wyczerpania postępowania ugodowego jest spełniony, jeżeli przedsiębiorca odmówił zawarcia ugody lub jeżeli od skierowania przez poszkodowanego roszczenia wobec przedsiębiorcy upłynęło 30 dni, chyba że poszkodowany, zgłaszając żądanie zawarcia ugody, wyznaczy dłuższy termin.
Mając powyższe na uwadze roszczenie poszkodowanego właściciela staje się wymagalne w pierwszym dniu po upływie trzydziestodniowego okresu od dnia doręczenia wezwania podmiotowi odpowiedzialnemu za wyrządzone szkody górnicze. Od tego dnia bowiem poszkodowany może skutecznie przed sadem dochodzić swojego roszczenia. Zatem w sprawach o odszkodowanie z tytułu szkód górniczych dłużnik dopuszcza się zwłoki, jeżeli nie spełnia świadczenia po upływie ustawowych 30 dni od dnia doręczenia wezwania a co za tym idzie pierwszy dzień po upływie ww. terminu może być traktowany jako pierwszy dzień od kiedy można żądać odsetek ustawowych za opóźnienie.
Sądy powszechne podchodzą jednakże do omawianego tematu w różny sposób. Analizując na przykład orzeczenie Sądu Okręgowego w Gliwicach, X Wydział Gospodarczy, z dnia 23 lipca 2014 r., sygnatura akt X GC 219/11, wskazać należy, iż sąd w przedmiotowej sprawie zasądził odsetki ustawowe od dnia doręczenia pozwanej opinii biegłego w której to została sprecyzowana wartość odszkodowania. Stanowisko Sądu opiera się na przyjęciu, iż dokładna wiedza o wysokości odszkodowania została powzięta przez strony postępowania, w tym także stronę pozwaną, dopiero w dniu doręczenia jej opinii biegłego (względnie jej wpływu do akt sprawy), a tym samym mowa o ewentualnym opóźnieniu kopalni w zapłacie odszkodowania (dokładnej kwoty) może być dopiero z dniem wpłynięcia do akt sprawy opinii biegłego z zakresu budownictwa ze znajomością szkód górniczych, określającej wstępnie (a czasami również definitywnie) wysokość szkody w majątku strony powodowej.
Niewątpliwie powyższa koncepcja jest uzasadniona, jednak należy zastanowić się co w przypadku, kiedy strona powodowa samodzielnie, jeszcze dużo wcześniej przed złożeniem sprawy do Sadu, oszacuje z dużą dokładnością (np. w oparciu o prywatny kosztorys) powstałą z tytułu szkód górniczych wartość przewidywanego odszkodowania?
W takim przypadku zasadne wydaje się żądanie zasądzenia ustawowych odsetek za opóźnienie od pierwszego dnia po upływie 30 dni od dnia doręczenia podmiotowi odpowiedzialnemu wezwania, albowiem nie ma w zasadzie podstaw do przyjęcia jako terminu, w którym zobowiązany dowiedział się o wysokości szkody, dnia doręczenia opinii biegłego, skoro wartość ta była znana dużo wcześniej.
Ponadto domaganie się odsetek ustawowych za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu (bądź nawet wcześniejszej daty) jest jak najbardziej zasadne ze względu na treść uchwały Sądu Najwyższego w sprawie o sygn. akt III CZP 32/19, zmieniającej w zasadniczy sposób dotychczasowe podejście do kwestii terminu naliczania odsetek ustawowych za opóźnienie w przypadku dochodzenia bezterminowego świadczenia pieniężnego. Pytanie prawne w przedmiotowej sprawie rozpoznawanej przez SN brzmiało bowiem następująco:
„Czy dłużnik, który nie spełnia bezterminowego świadczenia pieniężnego mimo wezwania wierzyciela winien zapłacić odsetki ustawowe za opóźnienie przewidziane w art. 481 § 1 k.c. od momentu popadnięcia w opóźnienie w rozumieniu art. 455 k.c. czy od momentu ustalenia przez sąd wysokości odszkodowania (art. 363 § 2 k.c.) względnie od chwili wyrokowania? ”
Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 08 listopada 2019 r., brzmi: „Zasądzenie odszkodowania za szkodę określoną w art. 129 ust. 2 w zw. z art. 136 ust. 3 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska (jedn. tekst: Dz.U. z 2019 r., poz. 1396 ze zm.) według cen z dnia jego ustalenia nie wyłącza przyznania odsetek za opóźnienie od dnia powstania stanu opóźnienia.”
Dodać także należy, iż tenże sposób zasądzania odsetek znalazł odzwierciedlenie w praktyce np. Sądu Okręgowego w Katowicach, na przykład w prawomocnie zakończonej już sprawie o sygnaturze akt I Cgg 54/19.
Reasumując powyższy problem dotyczący odsetek stwierdzić trzeba, iż na pierwszy rzut oka może on wydawać się drugorzędny, zwłaszcza mając w polu widzenia nierzadko dużą sumę możliwą do uzyskania tytułem samego odszkodowania. Niemniej jednak zawsze warto zwrócić uwagę na termin żądania odsetek ustawowych za opóźnienie, albowiem jest to dodatkowa rekompensata za opóźnienie w zapłacie należnego świadczenia pieniężnego przez pozwaną kopalnie.
Adwokat Maciej Sechman Kancelaria Adwokacka Katowice
Specjalista w sprawach dochodzenia odszkodowania z tytułu szkód górniczych, cywilnych, rodzinnych i karnych.
Więcej o szkodach górniczych i zakresie usług kancelarii w tym przedmiocie możecie Państwo przeczytać na TEJ STRONIE.
