Kradzież – przestępstwo czy wykroczenie?
Dwa podstawowe akty prawne opisujące czyny zabronione to Kodeks wykroczeń (dalej: k.w.) i Kodeks karny (dalej: k.k.). Ten pierwszy penalizuje zachowania o mniejszym ładunku społecznej szkodliwości, a ten drugi – zbrodnie i występki. Co do zasady przedmiot regulacji obu kodeksów jest oddzielny, ale istnieje w tej materii kilka wyjątków. Nazywamy je czynami przepołowionymi. W zależności od wartości przedmiotu zamachu można rozważać, jaki typ czynu zabronionego stanowi kradzież – przestępstwo czy wykroczenie?
Kradzież jako przestępstwo
Przestępstwo kradzieży w swojej podstawowej formie zostało uregulowane w art. 278 § 1. k.k., zgodnie z którym kto zabiera w celu przywłaszczenia cudzą rzecz ruchomą, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. By mówić o kradzieży, muszą być zatem spełnione trzy warunki.
Po pierwsze, przedmiotem kradzieży może być tylko cudza rzecz ruchoma. O tym, co jest rzeczą ruchomą i do kogo należy jej własność decydują przepisy cywilne. Jeśli ktoś zabiera rzecz wspólną, której jest współwłaścicielem, takie zachowanie należy traktować jako przywłaszczenie prawa majątkowego z art. 284 § 1 k.k.
Po drugie, przestępca musi dokonać zaboru, czyli wyjąć rzecz spod władztwa innej osoby i objąć ją własnym posiadaniem. Jeśli rzecz wcześniej znajdowała się już w posiadaniu sprawcy, wtedy będziemy mieli do czynienia z przywłaszczeniem (art. 284 k.k.).
Wreszcie kradzieży musi towarzyszyć cel, jakim jest chęć przywłaszczenia rzeczy. Chodzi więc o sytuację, w której sprawca chce sam stać się właścicielem zabranego przedmiotu. Ma to miejsce nawet w sytuacji, gdy zaraz po kradzieży przestępca porzuca skradzioną rzecz, co przesądził Sąd Najwyższy w swojej uchwale z dnia 23 kwietnia 1998 r. w sprawie o sygnaturze I KZP 1/98.
Kodeks karny milczy na temat tego, czy wpływ na kwalifikację kradzieży jako przestępstwa ma wartość skradzionej rzeczy.
Kradzież jako wykroczenie
Zgodnie z regulacją zawartą w art. 119 § 1 k.w., kto kradnie lub przywłaszcza sobie cudzą rzecz ruchomą, jeżeli jej wartość nie przekracza 500 złotych, podlega karze aresztu, ograniczenia wolności albo grzywny. Kodeks wykroczeń nie opisuje dokładnie elementów składowych kradzieży, ale powszechnie uznaje się je za takie same, jak w przypadku przestępstwa stypizowanego w art. 278 k.k.
To, co odróżnia wykroczenie od przestępstwa w interesującym nas wymiarze, to wartość skradzionej rzeczy. Jeśli ta wartość jest mniejsza lub równa 500 zł, mamy do czynienia z wykroczeniem. Jeśli natomiast przekracza 500 zł, sprawca kradzieży będzie odpowiadał za przestępstwo.
W doktrynie i orzecznictwie panuje spór co do tego, czy wartość skradzionej rzeczy należy ustalać na chwilę popełnienia czynu, czy też na chwilę wyrokowania. Względy gwarancyjne prawa karnego nakazują opowiedzenie się za pierwszym rozwiązaniem.
Karalność w rozumieniu art. 12 k.k. i znaczenie art. 4 k.k.
Rozpatrując kwestię, jaki czyn zabroniony stanowi kradzież – przestępstwo czy wykroczenie – warto zwrócić uwagę na art. 12 § 2 k.k. Zgodnie z jego treścią odpowiada jak za jeden czyn zabroniony wyczerpujący znamiona przestępstwa ten, kto w krótkich odstępach czasu, przy wykorzystaniu tej samej albo takiej samej sposobności lub w podobny sposób popełnia dwa lub więcej umyślnych wykroczeń przeciwko mieniu, jeżeli łączna wartość mienia uzasadnia odpowiedzialność za przestępstwo.
Przepis ten jest odpowiedzią na praktykę polegającą na popełnianiu kradzieży, które dotyczyły zawsze rzeczy o wartości poniżej 500 zł. Jeśli przestępca bardzo uważał, mógł popełnić wiele wykroczeń tego typu i nigdy nie odpowiedzieć za przestępstwo. Wprowadzenie art. 12 § 2 k.k. ma temu przeciwdziałać. Po spełnieniu opisanych w tym przepisie warunków sprawca kilku wykroczeń będzie ponosił surowszą odpowiedzialność karną, choć formalnie nie popełnił on nigdy przestępstwa z art. 278 k.k.
Przy analizie czy mamy do czynienia z przestępstwem czy wykroczeniem należy zawsze pamietać o brzmieniu art. 4 Kodeksu karnego, które wprowadzę zasadę stosowania ustawy korzystniejszej dla sprawy kiedy występuje rozbieżność pomiędzy ustawą w dacie popełnienia czynu a w dacie wyrokowania. Ma to o tyle istotne znaczenie, że czyn który kiedyś stanowił przestępstwo (ze względu na wartość skradzionego mienia) dzisiaj może już stanowić tylko wykroczenie.
Jeśli masz zatem jakiekolwiek wątpliwości lub problem z ustaleniem wartości przedmiotu kradzieży, koniecznie skontaktuj się z profesjonalnym pełnomocnikiem. Złożenie odpowiednich wniosków dowodowych i podjęcie odpowiedniej aktywności procesowej (na właściwym etapie postępowania) jest kluczowe dla powodzenia Twojej sprawy.
Adwokat Maciej Sechman Kancelaria Adwokacka Katowice
Profesjonalna pomoc i doradztwo prawne.
Specjalista w sprawach dochodzenia odszkodowania z tytułu szkód górniczych, cywilnych, rodzinnych i karnych.
